Milou Angevaare: ‘Gemiddelde effect lockdown op psychosociaal welzijn van bewoners verrassend klein'
In maart 2020 sloten de langdurige zorginstellingen de deuren omwille van de coronacrisis en bijhorende lockdown. In de daaropvolgende maanden weerklonken dramatische verhalen in de media over de psychische gezondheid van de bewoners. Maar een onderzoek van Amsterdam UMC vertelt een genuanceerder verhaal. ‘Gemiddeld had de lockdown geen negatieve impact. Al waren er individueel natuurlijk wel grote verschillen.’ Onderzoekster Milou Angevaare geeft meer uitleg.
Je zou het bijna vergeten maar er was een periode waarin alle langdurige zorginstellingen onherroepelijk dicht gingen, zo ook in Nederland. De bewoners bleven in hun bubbel en mochten geen bezoek meer ontvangen van familie of vrienden. ‘Te kwetsbaar en veiligheid gaat voor, zo luidde het devies. Daarna volgden aangrijpende verhalen in de media van bewoners die depressief werden en wegkwijnden. Maar wat zeggen de cijfers? Sinds de intrede van interRAI wordt het psychisch welzijn immers regelmatig gemeten aan de hand van een vragenlijst. Het inspireerde een groep van artsen, wetenschappers en epidemiologen tot een onderzoek.
InterRAI verschaft data
Na een eerste analyse in 2020 dook het onderzoeksteam van Amsterdam UMC dieper in de gegevens die de InterRAI opleveren. Het ging om 36 verpleeghuizen en woonzorgcentra die al langer gebruik maken van interRAI met de Pyxicare software. In de beoordeling wordt onder meer gepeild naar stemming, cognitie en gedrag van de bewoners. Een van die vragen is bijvoorbeeld: ‘Heeft u zich bedroefd gevoeld in de afgelopen dagen?’ Maar ook de zorgverlener observeert, bijvoorbeeld of iemand huilerig is geweest.
Onderzoekster Milou Angevaare benadrukt vooral het voordeel van die continue metingen. ‘InterRAI bood ons de mogelijkheid om twee testgroepen te vergelijken. De eerste groep volgden we op tijdens de lockdown. We vergeleken hun antwoorden met die van de laatste meting voor de lockdown. Die groep vergeleken we met een controlegroep die vóór de COVID-pandemie dezelfde metingen onderging.’
Impact lockdown verrassend klein
Is er meer verandering merkbaar in stemming, cognitie en gedrag tijdens de lockdown ten opzichte van twee jaar daarvoor? Dat was de hamvraag waarop de onderzoekers een antwoord zochten. ‘Je verwacht sowieso verandering of achteruitgang (bijv. cognitie), want het gaat vaak om mensen met dementie. Maar heeft die verandering ook te maken met de lockdown? Tot onze verbazing zagen we geen klinisch relevante verschillen tussen de twee groepen. Mensen hadden wel iets meer zelf gerapporteerde stemmingssymptomen. Die toename in de lockdown groep was alleen heel klein vergeleken met die in de controlegroep, en alleen in de eerste helft van de sluitingsperiode. We bespraken dat met betrokken zorgprofessionals.
Individueel grote verschillen
Hun conclusie? Zorgprofessionals zagen individueel grote verschillen in de gevolgen van de lockdown. Op sommige bewoners had de lockdown een uitgesproken negatief effect, maar op anderen net een positief effect. ‘Dat laatste geldt vooral voor mensen die cognitief erg beperkt zijn. Zij genoten van de rust op de afdeling en in de huiskamer. Voor de lockdown kregen ze veel bezoek en werd er veel heen en weer gereisd van hun kamer naar andere ruimtes voor activiteiten. Dat viel nagenoeg weg. En die rust en regelmaat ervaarden ze vaak als een zegen. Ze vertoonden zelfs minder terugtrekgedrag.’
Wie ervaarde het meeste last van de lockdowns? ‘Dat is de groep van de bewoners met iets lichtere cognitieve beperking. Zij hadden wel door dat er iets veranderd was maar begrepen de achtergrond daarvoor niet goed. Bij hen veroorzaakte de sluiting van de zorginstelling onrust en verwarring.’
Meer dan alleen bewoners
Ook al is het effect van de lockdown op het psychisch welzijn van de bewoners verwaarloosbaar klein op groepsniveau, dat betekent natuurlijk niet dat het voor sommigen niet ingrijpend is geweest. ‘Er zijn zeker bewoners die hebben geleden onder de lockdown. En we hebben natuurlijk ook alleen gekeken naar de bewoners zelf en niet naar de familieleden of de zorgverleners. Waarschijnlijk zijn de gevolgen daar best wel groot geweest, maar die hebben wij in deze studie niet in kaart gebracht.’
Zorgmedewerkers beperkten impact lockdown
Hoe bleef het effect van de lockdown op het psychosociaal welzijn van de bewoners zo laag? Milou Angevaare kijkt vooral naar de optimale inzet van de zorgmedewerkers. ‘Ze organiseerden nog kleinschalige activiteiten, zorgden ervoor dat mensen iets te doen hadden en organiseerden het contact met de familie. En het zorgpersoneel trok ook lessen uit de resultaten. Ze leidden tot nieuwe inzichten en structurele veranderingen.’
‘Vroeger gebeurde het wel eens dat er voor drie bewoners bezoek kwam in eenzelfde huiskamer. Dat was best druk. Vandaag vragen zorgverleners van sommige huizen aan bezoekers om bijvoorbeeld te verhuizen naar een andere openbare ruimte of kamer. De focus lag toen ook meer op grootschalige activiteiten buiten de afdeling, vandaag genieten in sommige huizen kleinschalige activiteiten op de afdeling zelf de voorkeur. Op die manier worden ook de wat teruggetrokken bewoners betrokken.’
Meer weten? Lees hier het wetenschappelijk artikel: The Effects of the 2020 COVID-19 Lockdown on Mood, Behavior, and Social and Cognitive Functioning in Older Long-Term Care Residents - Journal of the American Medical Directors Association (jamda.com)
