Onderzoek over impact van coronamaatregelen op verpleeghuisbewoners geeft verrassende resultaten

De eerste wave van de coronacrisis is heel zwaar geweest voor de bewoners van Nederlandse verpleeghuizen. Het gebrek aan bezoek zorgde voor veel onrust. Althans, dat is de algemene perceptie. Een onderzoek van Amsterdam UMC en Pyxicare toont echter een genuanceerder beeld. Uit de interRAI data, verzameld door zorgteams tijdens de lockdown, blijkt een enorme veerkracht: bewoners vertoonden gemiddeld geen verhoogde depressie of angst.

Op 12 maart 2020 worden in Nederland de eerste coronamaatregelen afgekondigd. Mensen worden opgedragen om zoveel mogelijk thuis te werken en bezoek aan ouderen en andere kwetsbaren te vermijden. Een week later mogen bewoners van verzorgings- en verpleeghuizen geen bezoek meer ontvangen.

Zijn dramaverhalen in media betrouwbaar?

In de weken die volgden, kwamen er heel wat verontrustende verhalen in de media over de vereenzaming van verpleeghuisbewoners. Stemmen deze dramaverhalen overeen met wat er zich werkelijk heeft afgespeeld? Wat vertellen de cijfers over het welbevinden, gezondheid, functioneren en medicijngebruik van bewoners? Dit onderzoek geeft enkele verrassende antwoorden.

Onderzoek op basis van interRAI gegevens in Pyxicare

Prof. Hein van Hout, hoogleraar ouderenzorg aan Amsterdam UMC, werkt rond veerkracht bij ouderen en leidde het onderzoek. Hij legt uit hoe ze te werk gingen: “We bekeken de interRAI gegevens van 36 verpleeghuizen en woonzorgcentra van verschillende organisaties, waaronder Omring., DSV Verzorgd Leven en Zorgstichting 't Heem. Deze verpleeghuizen gebruiken Pyxicare al langer om interRAI data over hun bewoners vast te leggen, als basis voor hun zorgplanning. Het gaat bijvoorbeeld over cognitieve vaardigheden, gedrag en stemming. Ook tijdens de coronacrisis zijn continu nieuwe gegevens verzameld over de mentale gezondheid en zorgbehoeften van de verpleeghuisbewoners.

We bekeken de gegevens van in totaal 531 bewoners in de periode van 16 maart tot 24 mei. Deze gegevens hebben we vergeleken met gegevens van een vergelijkbare groep bewoners van dezelfde periode vorig jaar. De bedoeling van het onderzoek was om te kijken welke invloed de coronamaatregelen hebben gehad op de bewoners van Nederlandse verpleeghuizen en woonzorgcentra. Het grote voordeel van de interRAI-gegevens in Pyxicare is dat ze objectieve en continue informatie geven gedurende een lange periode, waardoor we de situatie konden vergelijken tijdens en voor de lockdown.”

Verrassende resultaten

De resultaten van het onderzoek stemmen niet overeen met de beeldvorming in de media van wegkwijnende ouderen in verpleeghuizen en woonzorgcentra. “Eigenlijk zien we geen negatieve gevolgen van de coronamaatregelen”, zegt van Hout. “Zo ervaarden bewoners tijdens de lockdown niet meer depressieve of angstgevoelens dan een vergelijkbare groep bewoners in dezelfde periode een jaar eerder. Er werden minder sociale conflicten genoteerd. Ook het gebruik van angstremmers daalde. Het gevoel van eenzaamheid was wel iets hoger maar dat was niet statistisch significant.”

Meer rust voor bewoners

Het effect van de coronamaatregelen heeft voor ingrijpende veranderingen gezorgd in het dagelijkse leven van verpleeghuisbewoners. Contactbezoek was verboden. Er werden vaak wel alternatieve bezoekmogelijkheden aangeboden zoals beeldbellen, babbelboxen en zwaaien vanop de balkons. Winkeluitstapjes en restaurantbezoekjes waren grotendeels niet meer mogelijk. Ook de sociale activiteiten in grote groep en de kerkbezoeken werden sterk afgebouwd. In plaats daarvan was er een lichte stijging in deelname aan activiteiten en spelletjes in kleine afdelingen.

Zorgmedewerkers gaven ook aan dat zij meer rust ervaarden op de afdeling tijdens de sluiting. Zij hoefden zich niet te concentreren op bezoekers en konden hun volledige aandacht richten op de zorg en het welzijn van de bewoners. Gedurende de hele dag was er veel minder passage van mensen.

De onderzoekers nuanceren wel: “Hoewel het globale beeld eerder positief dan negatief is, sluit dit niet uit dat er individuele gevallen zijn waarbij de coronamaatregelen een duidelijk negatieve impact hebben gehad. Verder sluiten deze resultaten geen negatieve gevolgen bij naasten van bewoners uit. Ook het grote aantal besmettingen en hoge sterftepercentage in verpleeghuizen is natuurlijk zeer zorgwekkend."

Onderzoek in Canada levert zelfde resultaten op

De University of Waterloo in Canada voerde recent een gelijkaardig onderzoek uit. De interRAI-gegevens van 286 bewoners gedurende de lockdown-periode werden vergeleken met de gegevens van 3898 observaties vóór deze periode. Ook hier stelden de onderzoekers vast dat de maatregelen, zoals een sterke afname van het aantal fysieke bezoeken, geen negatieve gevolgen hadden op het welzijn van verpleeghuisbewoners.

Wat kunnen we leren uit het onderzoek?

Deze verrassende inzichten bieden kansen om het welzijn van verpleeghuisbewoners in de toekomst te bevorderen. “Veel groepsbegeleiders gaven aan dat het zowel voor de bewoners als het personeel aangenaam was dat er meer rust was”, vertelt van Hout. “Het valt te overwegen om in de toekomst maatregelen te nemen om het vrije verkeer van personen in verpleeghuizen beter te beheren. Bijvoorbeeld het aantal bezoekers in gemeenschappelijke ruimtes beperken of meer activiteiten in kleinere groepen. Er zijn verschillende manieren om meer rust te brengen in verpleeghuizen zonder het bezoek te hoeven beperken.”

Meer weten? Bekijk het gratis RAI - Pyxicare webinar mét toelichting van de onderzoeksresultaten door prof. Hein van Hout.